โมก : หอมละมุนกรุ่นเสน่ห์ทั้ง วงศ์วาน

        เหม่อดูหมู่แมกไม้

        เหตุไฉนดูเศร้าหมอง

        หรือเค้าโมงที่เคยมอง

        เคยจู่จับกลับหายไป

       โมกซ้อนกลีบอ่อนหวาน

       สั่นสะท้านเหมือนจับไข้

       อ่อนระโหยด้วยโพยภัย

      ที่สาดสุมมารุมทรวง

      จากไปไม่เหลือแล้ว

      ประกายแก้วเคยห่วงหวง

      เดือนดับกับแดดวง

      แล้วพฤกษ์ไพรก็หายวับฯ

โมก [โมกลา โมกซ้อน โมกบ้าน]
วงศ์ : Apocynaceae 

            ไม้ต้นนี้มีเพื่อนพ้องน้องพี่่ร่วมวงศ์เดียวกันเป็นไม้ดอกสวยงามมากมายเช่น ลีลาวดี บานบุรี ยี่โถ ชวนชม รำเพย ตีนเป็ดและพญาสัตบรรณฯลฯ เป็นต้น ลักษณะเด่นอันเป็นเอกลักษณ์ของพืชในวงศ์นี้คือ มียางเหนียว ๆ สีขาวข้นในแทบทุกส่วนของลำต้นที่จะไหลซึมออกมาทันทีที่ถูกสะกิด ซ้ำร้ายกว่านั้น ยางของไม้ในวงศ์นี้บางต้น โดยเฉพาะยางของต้นรำเพย ยี่โถ และชวนชมยังมีพิษเบื่อเมาอย่างร้ายแรง จึงเป็นอันตรายอย่างยิ่งสำหรับเด็ก ๆ ที่อาจสัมผัสหรือเผลอรับประทานเข้าไปโดยรู้เท่าไม่ถึงการณ์

            โมก..เป็นไม้ที่อยู่เคียงคู่กับสังคมไทยมานานแล้วเฉกเช่นเดียวกับไม้ไทยโบราณอื่น ๆ หลายต้น บทประพันธ์เกี่ยวเนื่องถึงไม้โมกและไม้โมกมันที่ปรากฎอยู่ในวรรณคดีไทยก็่มีหลายต่อหลายเรื่องเช่นกัน อย่างเช่นในบทพระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่่ ๑ เรื่อง “รามเกียรติ์” ที่ว่า

        ไก่แก้วจับแก้วขันขาน
        กระเหว่าจับกระวานส่งเสียง
        เค้าโมงจับโมกมองเมียง
        นกหกจับเหียงเคียงจร

ประยงค์ : ผลิดอกเหมือนออกผล

ผลิดอกเหมือนออกผล

เหลือง..กลม..มน..กระจะกระจิด

พรูพรั่งดังเนรมิต

กระจิริดน่าติดใจ

ดอกเอ๋ย...เจ้าดอกประยงค์

เจ้าละเลยลืมหลงที่ตรงไหน

จึงไม่บานให้เห็นเช่นใครใคร

เหลือเพียงกลิ่นกรุ่นไกลให้รัญจวน...ฯ

ประยงค์ [Chinese rice flower - หอมไกล]
วงศ์ : Meliaceae

ไม้ดอกหอมต้นนี้จัดอยู่ในวงศ์เดียวกับลางสาดและลองกอง ถือเป็นไม้ไทยในวรรณคดีอีกต้นหนึ่งที่กวีนิยมเขียนถึง ปรากฎในบทชมไม้ใน กาพย์เห่เรือของเจ้าฟ้าธรรมาธิเบศน์ตอนหนึ่ง  รำพึงถึงต้นประยงค์ไว้อย่างเพราะพริ้งว่า

ประยงค์ทรงพวงร้อย   ระยะย้อยห้อยพวงกรอง

เหมือนอุบะนวลละออง     เจ้าแขวนไว้ให้เรียมชม

ประยงค์เป็นไม้กลางแจ้ง ชอบแดด จัดเป็นไม้โตช้าต้นหนึ่ง ในบ้านเรามีประยงค์อยู่ ๓ ชนิด คือประยงค์ใบใหญ่ ประยงค์ป่า และประยงค์บ้านที่พบเห็นได้ทั่วไป  ทรงพุ่มกลมสวย ใบมีสีเขียวเข้มเป็นมัน ลักษณะคล้ายใบของต้นแก้ว เป็นใบรวมหรือกลุ่มใบย่อยเรียงซ้อน

แก้ว : แพรพรรณบนเนื้อไม้

รวยรินกลิ่นกรุ่นพิกุลแก้ว

เจื้อยแจ้วสกุณาจ้าเสียง

เซ็งแซ่หาคู่มาเคียง

จำเรียงลำนำช้ำรัก

ป่านนี้เจ้าไปไกลที่ไหนหนอ

ปล่อยให้คนรอต้องทุกข์หนัก

โศกเศร้าเจียนตายช่างร้ายนัก

เหมือนหนามปักกลางใจไม่หน่ายพิษ..ฯ

แก้ว [Andaman Satinwood]
วงศ์ : Rutaceae

            
          เคยฟังเพลงที่ศิลปินล้านนาผู้โด่งดัง "จรัล มโนเพชร" เคยประพันธ์และขับร้องไว้อยู่้เพลงหนึ่ง ชื่อเพลง "น้อยใจยา" มีเนื้อความตอนหนึ่งว่า 'ดอกพิกุลก็คือดอกแก้ว'  ก็ให้สงสัยตงิด ๆ เลยไปค้นดู  ครับ..คนทางทางเหนือเรียกดอกพิกุลว่า ดอกแก้ว จริง ๆ  ส่วนดอกแก้วที่เรารู้จักกันกลับไพล่ไปเรียกว่า แก้วพริก..

พลับพลึง : มากค่าแม้ด้อยราคา

         พลับพลึงพันแก้ช้ำ        บวมระบม

  ใบย่างอังไฟรม                    ห่มเข้า

  พันใจหากตรอมตรม            บ่ได้  การใด

 ไยต่างจากเห็นเจ้า       ท่วมทุกข์อันตรธาน                   

พลับพลึง [Crinum Lily]

วงศ์ : Amaryllidaceae

          พลับพลึงเป็นไม้ล้มลุกอายุยืน มีลำต้นใต้ดินเป็นหัวและงอกงามชูกาบใบที่ห่อหุ้มเป็นชั้น ๆ ลักษณะอวบน้ำคล้ายต้นกล้วยขึ้นมาอยู่เหนือดิน  รวมกลุ่มกันเป็นกอแผ่กระจายออกไปโดยรอบ  ทรงใบยาวเรียวคล้ายใบหอกกว้างประมาณ  ๑๐ ซม.ยาว ๗๐-๘๐ ซม. ดอกออกเป็นช่อใหญ่  ชูก้านดอกพุ่งขึ้นมาตรงกลางกอ แต่ละดอกจะมีกลีบ ๖ กลีบและมีเกสรตัวผู้ชูขึ้นมา ๖ ก้าน เมื่อดอกเบ่งบานเต็มที่ กลีบดอกจะโน้มเข้าหาเกสรตัวเมียที่อยู่ตรงก้าน ส่งกลิ่นหอมอ่อน ๆ รวยริน

          ค่าที่มีลักษณะคล้ายซ่อนกลิ่น คือเป็นพืชมีหัวห่อกลีบเป็นชั้น ๆ จึงถูกจัดเป็นพืชวงศ์เดียวกัน  ต่างตรงที่พลับพลึงออกดอกกระจายกันเป็นกลุ่ม ขณะที่ซ่อนกลิ่นออกดอกไล่เรียงรายไปตามก้านดอก  ทั้งยังมีขนาดดอกเล็กกว่ามาก

          เชื่อกันว่า พลับพลึงเป็นพันธุ์ไม้ที่มีถิ่นกำเนิดในถิ่นอุษาคเนย์  คนไทยจึงคุ้นเคยกับไม้ต้นนี้เป็นอย่างดีตั้งแต่ครั้งโบราณกาล โดยเฉพาะพลับพลึงใบใหญ่ที่คนสมัยก่อนนิยมนำมาอังไฟพอเหี่ยวเฉาแล้วเอามาพันหุ้มบริเวณที่ฟกช้ำดำเขียว  ส่วนอีกพันธุ์หนึ่ง คือ พลับพลึงตีนเป็ดหรือพลับพลึงแมงมุม (Spider Lily) ขนาดย่อมกว่าและดอกก็สวยละมุนตากว่าด้วย

          

          

กล้วยบัว : พุทธมาลีสีหวาน

 

กล้วยบัวดอกสีชมพู
สวยงามเลิศหรู

ควรคู่โต๊ะหมู่บูชา

เพ่งพิศจริตเจตเพทนา

หมายซึ่งปัญญา

ไหลล่องท่องธรรมครรไล

ผลิดอกงอกปลีเรื่อยไป

พุ่งสู่ฟ้าใส

ลอยใจสู่โพ้นห้วงหาว....ฯ

กล้วยบัว [Flowering Banana] 

วงศ์ : Musaceae

        กล้วยบัวก็เหมือนกับพี่น้องสกุลกล้วยแตกหน่อทั่วไปที่มีเหง้าหรือลำต้นอยู่ใต้ดิน ส่วนที่โผล่พ้นดินออกมาเป็นเพียงก้านหรือกาบใบที่เรียงทับซ้อนกันเป็นชั้น ๆ สูงประมาณเมตรเศษ ๆ ปลีงอกจากปลายใบบริเวณยอดแล้วค่อย ๆ ปล่อยให้กาบปลีค่อย ๆ ร่วงไป ขณะเดียวกันก็ชูก้านสูงขึ้นเรื่อย ๆ สีของปลีกล้วยบัวนอกจากสีชมพูแล้ว  ปัจจุบันในบ้านเรายังมีการปรับปรุงสายพันธุ์จนมีสีส้มและสีม่วงให้เพาะเลี้ยงชมความงามของกล้วยประดับชนิดนี้กันอย่างแพร่หลายด้วย...

เล็บมือนาง : เล็บนางนามแม่นี้มีนัย

เล็บมือนางสะอางโฉม
ยามลมโลมกลางฟ้าใส
กิ่งก้านแม้แกว่งไกว
ยังชูช่ออรชร
แรกขาวแล้วพราวผ่าน
สู่แดงฉานไม่หยุดหย่อน
ผีเสื้อ..หมู่ภมร
เข้าจู่จับระยับตา...ฯ

เล็บมือนาง [Rangoon Creeper]
วงศ์ : Combretaceae

          พันธุ์ไม้โบราณดอกหอมของไทย  รู้จักกันดีอย่างน้อยตั้งแต่สมัยกลางยุคกรุงศรีอยุธยามาแล้ว จัดเป็นไม้ไทยในวรรณคดีที่มีการพรรณาถึงดอกเล็บมือนางอยู่หลายเรื่อง ดังปรากฎในลิลิตพระลอว่า..
          "เล็บมือนางนี้ดั่ง    เล็บนาง เรียมนา
ชมม่านนางหวังต่าง        ม่านน้อง
ชมพูสไบบาง                   นุชคลี่ ลางฤา
งามป่านี้ไม้ปล้อง             แปลกปล้องคอศรีฯ

พุดพิชญา : ไม้ดอกอันเนื่องด้วยศรัทธา

ผลิดอกสะพรั่งพราวขาวพิสุทธิ์

ผ่องผุดดุจน้ำค้างกลางเวหา

กลีบดอกขาวละมุนอุ่นตา

นาม 'พุดพิชญา' น่าจดจำ...ฯ

พุดพิชญา [Snowflake]
วงศ์ : Apocynaceae
       เธอเดินทางข้ามน้ำข้ามทะเลมาจากศรีลังกา...แดนแห่งพระพุทธศาสนาเมื่อประมาณสิบกว่าปีมาแล้ว นามเดิมของเธอคือ 'อินดา' (Inda) แปลว่า ขาวบริสุทธิ์  เสน่ห์แห่งความงามพิสุทธิ์ใสของเธอที่ดูขาวโดดเด่นแม้ยามรัตติกาล ทำให้เธอเป็นที่นิยมของชาวศรีลังกาในการนำไปบูชาพระพุทธรูปตลอดมา  พุดพิชญาจัดอยู่ในสกุลของดอกโมก แต่ด้วยแรงศรัทธาของคุณปราณี คงพิชญานนท์ ผู้นำเข้า ผนวกกับลักษณะรูปทรงคล้ายไม้ตระกูลพุด  ไม้ต้นนี้จึงได้รับการขนานนามใหม่ว่า พุดพิชญา